Charles Darwin, ym marn llawer, oedd y biolegydd mwyaf erioed. Ef a fu'n bennaf cyfrifol am gyflwyno i'r byd un o'r syniadau pwysicaf yn holl hanes bioleg – Theori Esblygiad. Disgrifir yn yr e-lyfr hwn sut y daeth i lunio'i ddamcaniaeth enwog am darddiad pethau byw a sut yr ehangodd arni, yng nghwrs ei yrfa, i gofleidio holl weithgareddau dyn ei hun. Trafodir ei le yng ngwyddoniaeth ei gyfnod, a'r ymateb i'w syniadau. Ystyrir hefyd i ba raddau y bu i amgylchiadau personol a chymdeithasol ei gynorthwyo a'i lesteirio yn ei waith.
Ychwanegwyd: 03/06/2020
Dyddiad cyhoeddi: 2016
725
Y Meddwl Modern: Darwin – R. Elwyn Hughes
Disgrifiad
Dogfennau a dolenni:
Lefel y Casgliad
Addysg Uwch
Perthyn i
Hanes,
Gwyddorau Biolegol,
Athroniaeth
Trwydded
Cedwir Pob Hawl
Adborth
Dim yn gweld beth rydych chi eisiau? Problem gyda'r ffeiliau? Oes gennych awgrym? Anfonwch eich adborth i ni.
Casgliadau Cysylltiedig
Dyddiad cyhoeddi: 2023
Dwyieithog
Cynhadledd Wyddonol 2023
445
Dwyieithog
Bwriad y gynhadledd yw rhoi llwyfan i ymchwil wyddonol flaenllaw gan wyddonwyr Cymraeg. Mae rhoi’r cyfle i wyddonwyr drin a thrafod y Gwyddorau drwy gyfrwng y Gymraeg yn greiddiol i’r Coleg ers ei sefydlu ac mae’r gynhadledd yn mynd o nerth i nerth. O ddylunio cyffur newydd i drafod micro-blastig, mae’n gyfle i ni drin a thrafod amrywiol destunau o fewn y Gwyddorau.
Eleni, mi fydd y gynhadledd yn un hybrid ac yn cael ei chynnal yn Ystafell y Cyngor, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, ar Ddydd Iau 15fed Mehefin 2023.
Cynhelir y gynhadledd yn y Gymraeg ac mi fydd gwasanaeth cyfieithu ar y pryd ar gael. Mae croeso cynnes i bawb sy’n ymddiddori yn y gwyddorau i gofrestru ar gyfer y gynhadledd drwy ddilyn y ddolen isod. Bydd opsiwn i ddatgan a ydych am ymuno â ni wyneb yn wyneb neu ar-lein.
Galwad i gyfrannu
Gofynnir am bapurau o unrhyw ddisgyblaeth wyddonol (STEM). Croesawn gyflwyniadau gan fyfyrwyr ôl-radd, neu ymchwilwyr gyrfa gynnar, yn ogystal ag academyddion profiadol.
Bydd y cyflwyniadau yn 20 munud o hyd gyda 10 munud o gwestiynau gan y gynulleidfa i ddilyn
Yn ogystal, anogir cyfranwyr i gyflwyno erthygl i'w hystyried ar gyfer ei chyhoeddi yng nghyfnodolyn ymchwil y Coleg Cymraeg Cenedlaethol, sef Gwerddon (www.gwerddon.cymru). Gallwch weld enghreifftiau o gyflwyniadau’r gorffennol yma: https://www.porth.ac.uk/cy/collection/cynhadledd-wyddonol-2019 https://www.porth.ac.uk/cy/collection/cynhadledd-wyddonol-2021
Gofynnir i bawb sy’n dymuno cyflwyno yn y gynhadledd ddarparu teitl a chrynodeb o’u herthygl (nid mwy na 300 gair) at l.rees@colegcymraeg.ac.uk erbyn 24 Mawrth 2023. Yn ôl ein harfer, byddwn yn recordio’r cyflwyniadau a’u huwchlwytho i’r Porth Adnoddau.
Cystadleuaeth Posteri
Dylai’r poster fynegi syniad gwyddonol trwy gyfrwng y Gymraeg. Gellir defnyddio poster sydd eisoes wedi cael ei greu yn barod fel rhan o fodiwl.
Bydd dwy gystadleuaeth poster; un i fyfyrwyr israddedig ac un i fyfyrwyr ôl-raddedig.
Bydd gwobr o £50 yr un i enillwyr y ddau gategori.
Bwriad y gynhadledd yw rhoi llwyfan i ymchwil wyddonol flaenllaw gan wyddonwyr Cymraeg. Mae rhoi’r cyfle i wyddonwyr drin a thrafod y Gwyddorau drwy gyfrwng y Gymraeg yn greiddiol i’r Coleg ers ei sefydlu ac mae’r gynhadledd yn mynd o nerth i nerth. O ddylunio cyffur newydd i drafod micro-blastig, mae’n gyfle i ni drin a thrafod amrywiol destunau o fewn y Gwyddorau.
Eleni, mi fydd y gynhadledd yn un hybrid ac yn cael ei chynnal yn Ystafell y Cyngor, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, ar Ddydd Iau 15fed Mehefin 2023.
Cynhelir y gynhadledd yn y Gymraeg ac mi fydd gwasanaeth cyfieithu ar y pryd ar gael. Mae croeso cynnes i bawb sy’n ymddiddori yn y gwyddorau i gofrestru ar gyfer y gynhadledd drwy ddilyn y ddolen isod. Bydd opsiwn i ddatgan a ydych am ymuno â ni wyneb yn wyneb neu ar-lein.
Galwad i gyfrannu
Gofynnir am bapurau o unrhyw ddisgyblaeth wyddonol (STEM). Croesawn gyflwyniadau gan fyfyrwyr ôl-radd, neu ymchwilwyr gyrfa gynnar, yn ogystal ag academyddion profiadol.
Bydd y cyflwyniadau yn 20 munud o hyd gyda 10 munud o gwestiynau gan y gynulleidfa i ddilyn
Yn ogystal, anogir cyfranwyr i gyflwyno erthygl i'w hystyried ar gyfer ei chyhoeddi yng nghyfnodolyn ymchwil y Coleg Cymraeg Cenedlaethol, sef Gwerddon (www.gwerddon.cymru). Gallwch weld enghreifftiau o gyflwyniadau’r gorffennol yma: https://www.porth.ac.uk/cy/collection/cynhadledd-wyddonol-2019 https://www.porth.ac.uk/cy/collection/cynhadledd-wyddonol-2021
Gofynnir i bawb sy’n dymuno cyflwyno yn y gynhadledd ddarparu teitl a chrynodeb o’u herthygl (nid mwy na 300 gair) at l.rees@colegcymraeg.ac.uk erbyn 24 Mawrth 2023. Yn ôl ein harfer, byddwn yn recordio’r cyflwyniadau a’u huwchlwytho i’r Porth Adnoddau.
Cystadleuaeth Posteri
Dylai’r poster fynegi syniad gwyddonol trwy gyfrwng y Gymraeg. Gellir defnyddio poster sydd eisoes wedi cael ei greu yn barod fel rhan o fodiwl.
Bydd dwy gystadleuaeth poster; un i fyfyrwyr israddedig ac un i fyfyrwyr ôl-raddedig.
Bydd gwobr o £50 yr un i enillwyr y ddau gategori.
Dyddiad cyhoeddi: 2022
Cymraeg Yn Unig
Cymru’r 18fed ganrif hir
303
Cymraeg Yn Unig
'Cymru’r 18fed ganrif hir. Adnoddau Cymraeg o Gasgliad Salisbury Prifysgol Caerdydd'
Ceir yma arolwg ac ambell eitem digidol o Gasgliadau Arbennig Llyfrgell Dyniaethau Prifysgol Caerdydd i gasglu, disgrifio a chategoreiddio ffynonellau gwreiddiol yn y Gymraeg o’r ddeunawfed ganrif hir.
Mae’r adnodd digidol hwn yn addas i ystod eang o ymchwilwyr – o athrawon CA4 a CA5 a’u disgyblion, myfyrwyr ac ymchwilwyr ar gyfer doethuriaeth a thu hwnt.
Y categorïau a ddyfeisiwyd ac sy’n weladwy ar dabiau ar frig bob tudalen yw:
- Crefydd
- Cymdeithas
- Addysg
- Ofergoelion
- Gwrachyddiaeth
- Chwedlau
- Yr Iaith Gymraeg
- Cymru a’r Byd
- Gwleidyddiaeth.
Ceir is-gategorïau ym mhob un o’r categorïau, wedi eu lleoli ar ochr chwith tudalen pob categori. O dan ‘Crefydd’, e. e., ceir gweithiau wedi eu rhestru o dan: Yr Eglwys Sefydledig, Methodistiaid, Bedyddwyr, Annibynwyr, Crynwyr, Undodwyr, Y Nefoedd ac Uffern, a Pregethau Gwleidyddol. O dan ‘Cymdeithas’, e. e., ceir: Y Werin, Crefftwyr, Y Dosbarth Canol, Merched, Boneddigion.
Yn ychwanegol, digideiddiwyd eitemau pwysig nodweddiadol o gategori a’u gwelyo yn y rhestr mewn ffordd i’r (d)defnyddiwr(aig) eu chwyddhau heb golli’r manylder, gwneud anodiadau, a’u lawrlwytho. Defnyddiwyd y rhaglen Alma newydd sbon ar gyfer hyn, sydd yn caniatáu defnydd llawn. Dynodir eitemau sydd wedi eu ddigideiddio drwy gynnwys dolen.
'Cymru’r 18fed ganrif hir. Adnoddau Cymraeg o Gasgliad Salisbury Prifysgol Caerdydd'
Ceir yma arolwg ac ambell eitem digidol o Gasgliadau Arbennig Llyfrgell Dyniaethau Prifysgol Caerdydd i gasglu, disgrifio a chategoreiddio ffynonellau gwreiddiol yn y Gymraeg o’r ddeunawfed ganrif hir.
Mae’r adnodd digidol hwn yn addas i ystod eang o ymchwilwyr – o athrawon CA4 a CA5 a’u disgyblion, myfyrwyr ac ymchwilwyr ar gyfer doethuriaeth a thu hwnt.
Y categorïau a ddyfeisiwyd ac sy’n weladwy ar dabiau ar frig bob tudalen yw:
Crefydd
Cymdeithas
Addysg
Ofergoelion
Gwrachyddiaeth
Chwedlau
Yr Iaith Gymraeg
Cymru a’r Byd
Gwleidyddiaeth.
Ceir is-gategorïau ym mhob un o’r categorïau, wedi eu lleoli ar ochr chwith tudalen pob categori. O dan ‘Crefydd’, e. e., ceir gweithiau wedi eu rhestru o dan: Yr Eglwys Sefydledig, Methodistiaid, Bedyddwyr, Annibynwyr, Crynwyr, Undodwyr, Y Nefoedd ac Uffern, a Pregethau Gwleidyddol. O dan ‘Cymdeithas’, e. e., ceir: Y Werin, Crefftwyr, Y Dosbarth Canol, Merched, Boneddigion.
Yn ychwanegol, digideiddiwyd eitemau pwysig nodweddiadol o gategori a’u gwelyo yn y rhestr mewn ffordd i’r (d)defnyddiwr(aig) eu chwyddhau heb golli’r manylder, gwneud anodiadau, a’u lawrlwytho. Defnyddiwyd y rhaglen Alma newydd sbon ar gyfer hyn, sydd yn caniatáu defnydd llawn. Dynodir eitemau sydd wedi eu ddigideiddio drwy gynnwys dolen.
Dyddiad cyhoeddi: 2022
Cymraeg Yn Unig
Hunaniaethau: Cymreictod
2.1K
Cymraeg Yn Unig
Mae ‘Hunaniaethau: Cymreictod’ yn gyfres o chwe sgwrs gyhoeddus a fydd yn archwilio'r hyn a olygir wrth ‘Gymreictod’ heddiw, a hynny o safbwyntiau amrywiol. Bydd y sesiynau yn edrych ar Gymreictod o safbwynt cyfranwyr o leiafrifoedd ethnig, o’r gymuned LHDTC+, ac o safbwynt pobl o wahanol grefyddau. Bydd y sgyrsiau yn adlewyrchu pa mor amlweddog yw ‘Cymreictod’ yn y cyfnod modern ac yn ysgogi trafodaethau newydd pwysig a pherthnasol. Gall unrhyw un ymuno ar-lein i wylio’r sgyrsiau ac i gymryd rhan yn y trafodaethau. Mae'r sesiynau i gyd yn y Gymraeg. Trefnir y digwyddiadau ar y cyd rhwng y Coleg Cymraeg Cenedlaethol a Phrifysgol Bangor.
Sesiwn #1: 13 Hydref 2022 (i gyd-fynd â Mis Hanes Pobl Ddu)
'Mae yn fy DNA' - Natalie Jones, athrawes sy'n trafod ei gwaith a'i hunaniaeth
Sesiwn #2: 10 Tachwedd 2022 (18:00)
'Cymrieg (Lluosog) - Welsh (Plural)' - Sgwrs a chyflwyniadau gan gyfranwyr i lyfr, Welsh Plural – Iestyn Tyne, Grug Muse, Hanan Issa (Bardd Cenedlaethol Cymru), Darren Chetty. Bydd cyfieithu ar y pryd.
Sesiwn #3: 15 Rhagfyr (18:00)
Sgwrs gyda Joseph Gnagbo. Mae Joseph yn gyn-ffoadur o'r Arfordir Ifori. Yn ogystal â siarad Ffrangeg, a Saesneg, mae wedi dysgu Cymraeg ers iddo ddod i Gymru yn 2019 ac mae bellach yn dysgu Cymraeg i eraill. Yn anffodus ni fydd cyfieithu ar y pryd ar gyfer y sesiwn hon.
Sesiwn #4: 19 Ionawr 2023 (18:00)
Rhyng-grefyddoldeb yng Nghymru - trafodaeth gydag aelodau o gymunedau ffydd Cymru. Ceir cyfraniadau gan aelodau o wahanol gymunedau ffydd Cymru: y Mwslim, Laura Jones, sy’n gobeithio cyfieithu testunau’r Coran i’r Gymraeg; Kris Hughes sy’n Dderwydd, Yr Athro Nathan Abrams sy’n Iddew, a Sudha Bhatt o Gyngor Hindŵ Cymru. Bydd cyfieithu ar y pryd.
Sesiwn #5: 15 Chwefror (18:00) Chwaraeon i Bawb - yr Athro Laura McAllister, darlithydd ym Mhrifysgol Caerdydd cyn Cadeirydd 'Chwaraeon Cymru', a chyn-bêl-droediwr fydd yn trafod chwaraeon, chwaraeon i ferched a rhywioldeb. Yn gwmni iddi fydd Lloyd Lewis, chwaraewr rygbi proffesiynol a rapiwr y gân 'Pwy sy'n Galw'. Noder bod y digwyddiad ar nos Fercher, nid y nos Iau arferol. Bydd cyfieithu ar y pryd ar gael
Sesiwn #6: Dyddiad i'w gadarnhau
Siaradwyr i'w cadarnhau
Mae ‘Hunaniaethau: Cymreictod’ yn gyfres o chwe sgwrs gyhoeddus a fydd yn archwilio'r hyn a olygir wrth ‘Gymreictod’ heddiw, a hynny o safbwyntiau amrywiol. Bydd y sesiynau yn edrych ar Gymreictod o safbwynt cyfranwyr o leiafrifoedd ethnig, o’r gymuned LHDTC+, ac o safbwynt pobl o wahanol grefyddau. Bydd y sgyrsiau yn adlewyrchu pa mor amlweddog yw ‘Cymreictod’ yn y cyfnod modern ac yn ysgogi trafodaethau newydd pwysig a pherthnasol. Gall unrhyw un ymuno ar-lein i wylio’r sgyrsiau ac i gymryd rhan yn y trafodaethau. Mae'r sesiynau i gyd yn y Gymraeg. Trefnir y digwyddiadau ar y cyd rhwng y Coleg Cymraeg Cenedlaethol a Phrifysgol Bangor.
Sesiwn #1: 13 Hydref 2022 (i gyd-fynd â Mis Hanes Pobl Ddu)
'Mae yn fy DNA' - Natalie Jones, athrawes sy'n trafod ei gwaith a'i hunaniaeth
GWYLIWCH Y RECORDIAD
Sesiwn #2: 10 Tachwedd 2022 (18:00)
'Cymrieg (Lluosog) - Welsh (Plural)' - Sgwrs a chyflwyniadau gan gyfranwyr i lyfr, Welsh Plural – Iestyn Tyne, Grug Muse, Hanan Issa (Bardd Cenedlaethol Cymru), Darren Chetty. Bydd cyfieithu ar y pryd.
GWYLIWCH Y RECORDIAD
Sesiwn #3: 15 Rhagfyr (18:00)
Sgwrs gyda Joseph Gnagbo. Mae Joseph yn gyn-ffoadur o'r Arfordir Ifori. Yn ogystal â siarad Ffrangeg, a Saesneg, mae wedi dysgu Cymraeg ers iddo ddod i Gymru yn 2019 ac mae bellach yn dysgu Cymraeg i eraill. Yn anffodus ni fydd cyfieithu ar y pryd ar gyfer y sesiwn hon.
GWYLIWCH Y RECORDIAD
Sesiwn #4: 19 Ionawr 2023 (18:00)
Rhyng-grefyddoldeb yng Nghymru - trafodaeth gydag aelodau o gymunedau ffydd Cymru. Ceir cyfraniadau gan aelodau o wahanol gymunedau ffydd Cymru: y Mwslim, Laura Jones, sy’n gobeithio cyfieithu testunau’r Coran i’r Gymraeg; Kris Hughes sy’n Dderwydd, Yr Athro Nathan Abrams sy’n Iddew, a Sudha Bhatt o Gyngor Hindŵ Cymru. Bydd cyfieithu ar y pryd.
Sesiwn #5: 15 Chwefror (18:00) Chwaraeon i Bawb - yr Athro Laura McAllister, darlithydd ym Mhrifysgol Caerdydd cyn Cadeirydd 'Chwaraeon Cymru', a chyn-bêl-droediwr fydd yn trafod chwaraeon, chwaraeon i ferched a rhywioldeb. Yn gwmni iddi fydd Lloyd Lewis, chwaraewr rygbi proffesiynol a rapiwr y gân 'Pwy sy'n Galw'. Noder bod y digwyddiad ar nos Fercher, nid y nos Iau arferol. Bydd cyfieithu ar y pryd ar gael
Sesiwn #6: Dyddiad i'w gadarnhau
Siaradwyr i'w cadarnhau
Dyddiad cyhoeddi: 2022
Cymraeg Yn Unig
Llunio Hanes: Hanesyddiaeth a Chrefft yr Hanesydd
822
Cymraeg Yn Unig
Mae’r gyfrol hon yn cynnwys casgliad o benodau gan nifer o haneswyr ac ysgolheigion sydd yn cyflwyno rhai o brif themâu a chysyniadau hanes. Mae wedi ei anelu at fyfyrwyr israddedig sy'n astudio Hanes, mae'n gyflwyniad i hanesyddiaeth – yr astudiaeth o ysgrifennu hanes.
Mae’r awduron yn tywys y darllenydd ar hyd llinyn amser, gan dynnu ar agweddau Ewropeaidd a thu hwnt er mwyn olrhain datblygiad hanes fel disgyblaeth proffesiynol.
Penawdau'r gyfrol yw:
- Beth yw Hanes - Meilyr Powel
- O'r 'Gwleidyddol' i'r 'Cymdeithasol': Syrffio ar donnau Hanes dros y Degawdau - Gethin Matthews
- Hanes Cenedlaethol - Huw Pryce
- Hanes Marcsaidd - Douglas Jones
- Hanes o'r Gwaelod: Y Werin, Y Gweithwyr, Menywod, a'r Darostyngol - Arddun H. Arwyn
- Hanes ac Anthropoleg - Huw Morus
- Ôl-strwythuraeth a'r Tro Diwylliannol: Rhywedd, Dwyrainoldeb, ac Ôl-drefedigaethedd - Marion Löffler
- Epilog; Dyfodol Hanes - Meilyr Powel
Mae’r e-lyfr hwn yn cynnwys casgliad o benodau gan nifer o haneswyr ac ysgolheigion sydd yn cyflwyno rhai o brif themâu a chysyniadau hanes. Fe'i golygwyd gan Dr Meilir Powel a Dr Gethin Matthews.
Mae’r gyfrol hon yn cynnwys casgliad o benodau gan nifer o haneswyr ac ysgolheigion sydd yn cyflwyno rhai o brif themâu a chysyniadau hanes. Mae wedi ei anelu at fyfyrwyr israddedig sy'n astudio Hanes, mae'n gyflwyniad i hanesyddiaeth – yr astudiaeth o ysgrifennu hanes.
Mae’r awduron yn tywys y darllenydd ar hyd llinyn amser, gan dynnu ar agweddau Ewropeaidd a thu hwnt er mwyn olrhain datblygiad hanes fel disgyblaeth proffesiynol.
Penawdau'r gyfrol yw:
Beth yw Hanes - Meilyr Powel
O'r 'Gwleidyddol' i'r 'Cymdeithasol': Syrffio ar donnau Hanes dros y Degawdau - Gethin Matthews
Hanes Cenedlaethol - Huw Pryce
Hanes Marcsaidd - Douglas Jones
Hanes o'r Gwaelod: Y Werin, Y Gweithwyr, Menywod, a'r Darostyngol - Arddun H. Arwyn
Hanes ac Anthropoleg - Huw Morus
Ôl-strwythuraeth a'r Tro Diwylliannol: Rhywedd, Dwyrainoldeb, ac Ôl-drefedigaethedd - Marion Löffler
Epilog; Dyfodol Hanes - Meilyr Powel
Mae’r e-lyfr hwn yn cynnwys casgliad o benodau gan nifer o haneswyr ac ysgolheigion sydd yn cyflwyno rhai o brif themâu a chysyniadau hanes. Fe'i golygwyd gan Dr Meilir Powel a Dr Gethin Matthews.