Recordiadau sain o gynhadledd gydweithredol Astudiaethau Theatr a Drama 2014/15. Cynhaliwyd y gynhadledd ar 30-31 Ionawr 2015 yn yr Atrium, Prifysgol De Cymru, dan nawdd y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.

Mae'r papur hwn yn archwilio'r cefndir a'r rhagdybiaethau sylfaenol a oedd yn rhan o ddadl gyhoeddus rhwng Dr Kate Roberts a Dr Thomas Parry a gynhaliwyd yng ngholofnau papur newydd Y Genedl ddechrau'r 1930au. Pwnc y ddadl oedd y polisi a oedd yn rheoli'r broses o ddewis dramâu ar gyfer perfformiad blynyddol Cymdeithas Ddrama Gymraeg myfyrwyr Bangor. Ers ei chynhyrchiad arloesol o gyfieithiad Ifor Wiliams o TÅ· Dol yn 1926, daeth cynhyrchiad drama blynyddol Bangor i gael ei ystyried yn ddigwyddiad o bwys sylweddol yn rhaglen y Mudiad Drama yng Nghymru. Fodd bynnag, mae awdur yr erthygl yn awgrymu bod dadansoddiad o ragdybiaethau esthetig a diwylliannol y ddau awdur – yr oedden nhw eu hunain yn ffigurau o bwys canolog ar y pryd – yn codi materion o bwys ehangach na'r mudiad Drama ei hun, sy'n dal i effeithio ar ddadl academaidd a diwylliannol heddiw. Ioan Williams, 'Ideoleg ac estheteg yn y mudiad drama', Gwerddon, 2, Hydref 2007, 87-103.

Mae’r erthygl hon yn defnyddio theatr fel modd i fewnsyllu ar gyfnewidfa ddiwylliannol Cymru a Bryniau Casia a Jaiñtia a wreiddir yn hanes Cenhadaeth Dramor y Methodistaid Calfinaidd Cymreig yng ngogledd-ddwyrain India rhwng 1841 ac 1969. Gan ganolbwyntio ar ddramâu Casi o’r cyfnod trefedigaethol yn ogystal ag enghraifft o berfformiad cenhadol a lwyfannwyd yng Nghymru yn 1929, cwestiynir i ba raddau y dylanwadodd canfyddiadau’r Cymry o theatr a’r ddrama ar berfformio brodorol Bryniau Casia, ac yn yr un modd, i ba raddau y dylanwadodd canfyddiad y cenhadon o India ar y syniad a’r gynrychiolaeth o’r wlad honno mewn portreadau perfformiadol ohoni yng Nghymru.

Cyfweliadau gyda chyfarwyddwyr theatr blaenllaw a ffilmiwyd yn ystod Penwythnos Cyfarwyddo Theatr 2013 a 2014. Dyma brosiect cydweithredol a drefnir gan Brifysgol De Cymru.

Dadl greiddiol yr ysgrif yw y byddai'n werth gosod drama nodedig Saunders Lewis, Gwaed yr Uchelwyr, yng nghyd-destun nifer o nofelau Saesneg Cymru a gyhoeddwyd ar droad y bedwaredd ganrif ar bymtheg sy'n ymdrin â pherthnasedd yr hen bendefigaeth i'r Gymru Newydd yr oedd mudiad Cymru Fydd yn ei hybu. Awgrymir y gall amgyffred y testunau hyn finiogi a chyfoethogi ein dehongliad o ddrama sy'n gynnil ac yn amwys iawn ei goblygiadau. M. Wynn Thomas, 'Y werin a'r byddigions: Gwaed yr Uchelwyr a diwylliant llên troad y ganrif', Gwerddon, 24, Awst 2017, 66-82.

Yn yr erthygl hon, mae Myfanwy Jones yn dadansoddi portread Büchner o seicosis y cymeriad canolog, sy'n datblygu, yng ngoleuni damcaniaeth seiciatrig ddirfodol R. D. Laing. Mae arsylwi ar natur gynyddol dramateiddiad Büchner o ddyfnder a chymhlethdod y meddwl dynol, yn ei dro, yn datgelu cyfyngiadau ffurfiol drama yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg. Gan osod Woyczeck yng nghyd-destun dadansoddiad ffurfiol Szondi o ddrama fodern, mae'r erthygl yn dadlau bod ymdriniaeth Büchner â gwallgofrwydd yn bwrw goleuni newydd ar ddatblygiad ffurfiol drama fodernaidd ac yn dadlau bod y ffaith bod y ddrama yn anorffenedig yn ganlyniad anorfod y prosiect ei hun, o gofio er mwyn datrys y sefyllfa ddramatig yn ffurfiol, fod angen i amodau fodoli nad oeddent wedi dod i fodolaeth bryd hynny. Myfanwy Miles Jones, 'Woyzeck Büchner, Peter Szondi ac argyfwng y ddrama', Gwerddon, 4, Gorffennaf 2009, 24-35.