Cynhaliwyd cyfres o weithdai ym Mhrifysgol Caerdydd ar 27 Ionawr 2017 i drafod dwyieithrwydd a’r broses greadigol, dan nawdd y Coleg Cymraeg Cenedlaethol a Llenyddiaeth Cymru. Yn ogystal â gweithdy difyr ar yr heriau a’r cyfleoedd y mae dwyieithrwydd yn eu cynnig i awduron, beirniaid, cyhoeddwyr/cynhyrchwyr, a chyfranogwyr eraill i’r broses ysgrifennu, cafwyd cyfweliadau diddorol gydag Ed Thomas a Llwyd Owen, a thrafodaeth ford gron ddadlennol gyda Tony Bianchi, Catrin Dafydd, Alun Saunders a Branwen Davies.
Eitha different yndyn nhw...but it works'
Merched ar gofebau'r Rhyfel Mawr
Darlith gan Dr Gethin Matthews a roddwyd yng nghynhadledd hanes y Coleg Cymraeg Cenedlaethol, Sain Ffagan, 22 Chwefror 2017. Yn y ddarlith hon mae Dr Gethin Matthews yn edrych ar sut mae nifer fawr o ferched Cymru yn cael eu coffáu ar gofebau i'r Rhyfel Byd Cyntaf. Mae'n ystyried sut roedd eu cyfraniad yn cael ei gydnabod yn ystod y blynyddoedd o ymladd, a sut cafodd eu henwau eu cynnwys ar nifer sylweddol o gofebau a grëwyd ar ôl y Rhyfel. Mae'r cyfan yn ddealladwy mewn oes lle roedd 'Iaith 1914' yn rhemp, a grwpiau amrywiol yn cystadlu i ddangos eu teilyngdod a'u teyrngarwch: fodd bynnag, cyn bo hir fe gafodd cyfraniad merched ei anghofio a'i anwybyddu.
Helen Ougham a Howard Thomas, 'Y ddeilen hon: natur, tarddiadau a phwrpas lliwiau dail' (2017)
Y mae cyflwr yr amgylchedd a threigl amser yn cael eu hadlewyrchu yn lliwiau newidiol y planhigion sydd o'n cwmpas. Y mae cloroffyl, y pigment gwyrdd mewn dail, yn dal golau'r haul ac yn pweru'r biosffer. Y mae diflaniad cloroffyl o ddail yn yr hydref yn datgelu lliwiau melyn ac oren teulu arall o bigmentau planhigion, sef y carotenoidau. Y mae carotenoidau yn amddiffyn planhigion rhag straen ac y maent hefyd yn gyfrifol am liwiau mewn blodau ac am yr oren a choch mewn ffrwythau. Yn yr hydref, y mae dail rhywogaethau, megis masarn, yn gwneud anthocyaninau coch a phorffor, sy'n aelodau o deulu amrywiol o bigmentau a chemegion amddiffyn. Y mae planhigion yn defnyddio pigmentau i anfon signalau at organebau sy'n peillio blodau, i'r rhai sy'n gwasgaru hadau a ffrwythau, ac i ysglyfaethwyr; ymhlith y rhain i gyd y mae'r ddynol ryw, sydd yn ymateb mewn dull ffisiolegol a seicolegol arbennig i'r cemegion a geir yn y planhigion sy'n lliwio ein byd. Helen Ougham a Howard Thomas, 'Y ddeilen hon: natur, tarddiadau a phwrpas lliwiau dail', Gwerddon, 24, Awst 2017, 38-50.
Nia Davies Williams, 'Canu i'r Cof: Effeithiau prosiect Singing for the Brain ar gof ac ansawdd bywyd pobl syd...
Pwrpas yr erthygl hon yw darganfod pa fudd y mae canu mewn gr?p yn ei gael ar bobl sydd â dementia, yn benodol drwy edrych ar sesiynau Singing for the Brain (SftB) a gynhaliwyd yng ngogledd Cymru yn ystod 2012–13 gan y Gymdeithas Alzheimer. Cychwynnir drwy drafod ymchwil sydd eisoes wedi ei gwblhau ar ganu mewn gr?p ym maes cerddoriaeth a dementia, yn ogystal ag olrhain tarddiad y prosiect Singing for the Brain ar draws Prydain. Yna, adroddir ar y gwaith maes gan gyflwyno'r casgliadau, ac yna ymlaen i ymdrin â gwerthuso'r casgliadau. Nia Davies Williams, 'Canu i'r Cof: Effeithiau prosiect Singing for the Brain ar gof ac ansawdd bywyd pobl sydd â dementia yng ngogledd Cymru', Gwerddon, 23, Mawrth 2017, 36-57.
Gareth Evans-Jones, 'Y Seren yn y Groes: effaith deddfau imperialaidd cynnar Rhufain ar y berthynas rhwng yr E...
Tymhestlog fu hanes perthynas yr Eglwys Gatholig Rufeinig a'r Iddewon, ac yn yr erthygl hon archwilir y modd yr effeithiodd deddfau imperialaidd cynnar Rhufain ar y berthynas honno. Gan gymryd detholiad o ddeddfau, ystyrir y modd y cawsant effaith ar safle cymdeithasol yr Iddew mewn byd a oedd yn troi'n fwyfwy Cristnogol. Eir ymlaen i drafod y modd yr ailgyflwynwyd ambell ddeddf wrth-Iddewig yn ystod yr Oesoedd Canol yn ogystal ag yn ystod y digwyddiad erchyll a oedd yn dyngedfennol i'r Iddew a'r Cristion, yr Holocost. Daw'r erthygl i ben gan bwyso a mesur gwir arwyddocâd y deddfau imperialaidd cynnar a chan gwestiynu perthynas yr Iddew â'r Cristion yn yr unfed ganrif ar hugain. Gareth Evans-Jones, 'Y Seren yn y Groes: effaith deddfau imperialaidd cynnar Rhufain ar y berthynas rhwng yr Eglwys a'r Iddewon', Gwerddon, 23, Mawrth 2017, 58-84.
M. Wynn Thomas, 'Y werin a'r byddigions: Gwaed yr Uchelwyr' a diwylliant llên troad y ganrif' (2017)'
Dadl greiddiol yr ysgrif yw y byddai'n werth gosod drama nodedig Saunders Lewis, Gwaed yr Uchelwyr, yng nghyd-destun nifer o nofelau Saesneg Cymru a gyhoeddwyd ar droad y bedwaredd ganrif ar bymtheg sy'n ymdrin â pherthnasedd yr hen bendefigaeth i'r Gymru Newydd yr oedd mudiad Cymru Fydd yn ei hybu. Awgrymir y gall amgyffred y testunau hyn finiogi a chyfoethogi ein dehongliad o ddrama sy'n gynnil ac yn amwys iawn ei goblygiadau. M. Wynn Thomas, 'Y werin a'r byddigions: Gwaed yr Uchelwyr a diwylliant llên troad y ganrif', Gwerddon, 24, Awst 2017, 66-82.
Adroddiad Swan-Linx Cymru ar iechyd a lles plant ysgol
Dyma adroddiad sy'n deillio o waith Prifysgol Abertawe ar brosiect Swan-Linx, prosiect iechyd a ffitrwydd sydd â'r nod o ymchwilio i iechyd a lles plant ysgol ym mlynyddoedd 5 a 6 (9-11 oed). Mae'r adroddiad yn seiliedig ar ddata a gasglwyd drwy gyfrwng: Arolwg iechyd ar y we o'r enw CHAT (Child Health and Activity Tool) sy'n gofyn cwestiynau am ymddygiadau iechyd gwahanol gan gynnwys diet, gweithgaredd corfforol, cwsg a lles. Diwrnod Hwyl Ffitrwydd, lle cafodd BMI (Mynegai Màs y Corff), ffitrwydd aerobig, cyflymder, cryfder, ystwythder, p?er, a hyblygrwydd yn cael eu mesur. Ariannwyd y gwaith cyfrwng Cymraeg gyda chymorth grant bach gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol.
Geiriadur Prifysgol Cymru
Mae ap Geiriadur Prifysgol Cymru yn cynnwys holl ddata Geiriadur Prifysgol Cymru, geiriadur Cymraeg cynhwysfawr tebyg i’r Oxford English Dictionary. Yn wahanol i GPC Ar Lein (http://gpc.cymru), mae modd lawrlwytho holl gynnwys y Geiriadur i’ch dyfais fel nad oes angen cysylltiad â’r Rhyngrwyd i’w ddefnyddio. Diffinnir pob gair yn Gymraeg gyda chyfystyron Saesneg ac enghreifftiau o’i ddefnydd o bob cyfnod ynghyd â tharddiad (etymoleg) i bob gair. Rhoddir gwybodaeth ramadegol fel cenedl a ffurfiau lluosog enwau.
Blodeugerdd Barddas o Gerddi Rhydd y G18 – E. G. Millward (gol.)
Blodeugerdd o gerddi rhydd o'r ddeunawfed ganrif wedi eu cyflwyno mewn rhagymadrodd, eu dethol a'u golygu gan E. G. Millward. Ceir hefyd ymdriniaeth ar ddechrau'r gyfrol â'r tonau Cymreig gan Phillis Kinney. Mae'r cerddi yn y gyfrol hon, sy'n rhan o gyfres Cerddi'r Canrifoedd, Barddas, yn ddarlun o ganrif amrywiol a welodd greu emynau Pantycelyn yn ogystal â phenillion megis: 'Haws yw codi'r môr â llwy, A'i roi oll mewn plisgyn wy, Nag yw troi fy meddwl i, Anwylyd fach, oddi wrthyt ti.'
Termau Adeiladwaith
Rhestr o dermau dwyieithog safonol ar gyfer y sector adeiladwaith. Mae'r termau yn berthnasol i fyfyrwyr sy'n astudio ar gyrsiau lefel 1, 2 a 3 Mae geirfa allweddol ar gyfer y pynciau canlynol ar gael isod: Gosod Brics Gwaith Saer Peintio ac Addurno Plastro Datblygwyd y cynnwys gwreiddiol gan Sgiliaith.
Genres y Cywydd
Casgliad o ddetholiad o ysgrifau beirniadol thematig a gyhoeddwyd dros y blynyddoedd yn y cylchgrawn Dwned, sef cylchgrawn hanes a llên Cymru’r Oesoedd Canol. Mae’r 14 o ysgrifau yn trafod agweddau ar fathau penodol o gywyddau cyfnod Beirdd yr Uchelwyr. Ceir trafodaeth gyffredinol ar y gwahanol genres a geid yn y cyfnod, ffugfarwnadau, canu i noddwr penodol, ymrysonau barddol, cerddi i drefi, cywyddau i farfau a gynnau, cerddi am ferched a phenwisgoedd merched, cerddi am blant, cerddi am chwarae cardiau a gemau bwrdd, cerddi i adar fel llateion, ac ymdriniaeth â chywydd enwog Dafydd ap Gwilym, ‘Trafferth mewn tafarn’. Mae’r adnodd yn ddefnyddiol i fyfyrwyr Chweched Dosbarth a myfyrwyr prifysgol, i athrawon ac academyddion.
Symposiwm Gair am Gelf
Cyflwyniadau o Symposiwm Gair am Gelf, 21 Hydref 2013. Gwenllian y Beynon, cydlynydd y symposiwm, yn cyflwyno'r cyrsiau celf cyfrwng Cymraeg sydd ar gael. Yr artist Osi Rhys Osmond yn trafod pwysigrwydd yr iaith Gymraeg a chelfyddydau cyfrwng Cymraeg.
